II. Caricole - Context

Behalve gevangenissen bestaan er ook andere vormen van gesloten instellingen die bevoegd zijn om mensen van de samenleving af te sluiten, zoals psychiatrische inrichtingen, bejaardentehuizen en asielzoekerscentra. Deze instellingen vertegenwoordigen een soort contraplaatsen, plaatsen die buiten alle andere plaatsen staan, terwijl zij toch in zichzelf alle plaatsen representeren. Het zijn werelden op zich die gecreëerd zijn om mensen die niet aan de gemiddelde of geaccepteerde ‘norm’ van onze maatschappij voldoen een plek te geven. Hoewel deze instellingen misschien met de beste bedoelingen zijn gebouwd, zijn ze toch in zekere zin omstreden.

Het gesloten asielzoekerscentrum is misschien wel de meest verontrustende van deze instellingen omdat het duidelijk maakt dat er voor de vreemdeling geen plaats is in ‘onze’ samenleving, tenzij deze bereidt is om te integreren. Het fort Europa van natiestaten is gebaseerd op de rechten van de burgers en de inschrijving in een van de natiestaten gebeurt op basis van geboorte in een bepaalde plaats. Illegale immigranten en vluchtelingen zijn zodoende geen burgers en hebben hierdoor een uitzonderlijke positie tussen binnen en buiten, tussen wonen binnen of buiten een wetsysteem. De mogelijkheid voor illegale immigranten en vluchtelingen om zich te verankeren wordt dus in eerste instantie sterk onderdrukt door middel van juridische uitsluiting.

Het ontwerp van de Caricole benadrukt de status die Europa de vluchteling toekent: die van een gevangene, een persoon zonder burgerrechten.

Het panopticon en de controle- en disciplinecultuur zijn het letterlijke model geweest voor dit transitcentrum. De vreemdeling is een banneling verdreven van een persoonlijke plek, van een eigen huis en haard, een gevangene met een onzekere toekomst. De tijdelijke en afstandelijke plek die illegale immigranten en asielzoekers wordt toegewezen bevestigd deze onzekerheid. Het transitcentrum roept eerder een sfeer van ballingschap en detentie op dan van sociaal-relationele of collectief gecreëerde en gedeelde waarden. De Caricole staat symbool voor de wijze waarop mensen binnen en buiten onze samenleving worden geplaatst. Het is niet alleen een plek van transit, het ligt ook in een plek van transit. In het niemandsland van de luchthaven zijn aankomstplaatsen evengoed vertrekplaatsen: de vreemdeling is er altijd op doorreis.