I. NOA - Projectbeschrijving

Door de voortdurend veranderende opvattingen over de omgang met gevangenen zijn gevangenissen gebouwen die makkelijk worden afgestoten of in hoog tempo aanpassingen moeten ondergaan. Het veranderende gevangenisdiscours stimuleert zowel in België als Nederland de bouw van nieuwe gevangenissen, maar tegelijkertijd komen steeds meer bestaande en verouderde gevangenissen leeg te staan. De vraag naar wat er met het veelal negentiende-eeuwse gevangenis erfgoed moet gebeuren is daarom legitiem en noodzakelijk. De eerste stap naar een herbestemming van oude gevangenissen voor nieuwe functies is reeds gemaakt: de Oude Gevangenis van Hasselt werd in 2012 herbestemd tot Rechtenfaculteit van de Universiteit Hasselt.

De Oude Gevangenis van Hasselt, die in 2005 leeg kwam te staan door de bouw van een Nieuwe Gevangenis, werd in 2007 door de Universiteit Hasselt aangekocht met de bedoeling deze te transformeren tot een nieuwe stadscampus voor de faculteit Rechten, haar rectoraat en diverse publieksdiensten.

Hoe kan een gesloten, volledig ommuurd gebouw met smalle gangen en cellen worden omgevormd tot een open universiteit?

NOAarchitecten gebruikt een openstaande vogelkooi als metafoor: het gebouw blijft de kenmerken van een gevangenis behouden, maar wordt opengezet om zijn nieuwe functie binnen te laten. NOA koos voor het behoud van de specifieke gevangenistypologie en bewaarde zodoende grotendeels de stervormige lay-out met haar vijf vleugels en open tussenruimten. Ook de hoge koepelruimte werd in functie overgenomen en vormt, net als bij de voormalige gevangenis, het centrum van de campus. De tussenruimten werden aangewezen voor de integratie van functies als ontmoetingsplekken, auditoria en een cafetaria. De voormalige cellen werden niet verwijderd maar ingericht als studeerruimten. De ‘aftelstreepjes’ op de glazen deuren zijn een ironische verwijzing naar het verleden.

Omdat de Oude Gevangenis niet het hele programma kon herbergen, werd besloten het rectoraat en de leslokalen in aparte gebouwen onder te brengen die buiten het voormalige gevangenisterrein zijn gesitueerd. De herbestemde gevangenis is op deze manier het ruimtelijk zwaartepunt van de campus geworden. Het lesge­bouw op de achterliggende site heeft een kleinschaliger karakter gekregen dat beter aansluit op de stedenbouwkundige context van Hasselt. NOA ziet dit als een gepaste ruimtelijke verta­ling van het kleinschalig onderwijs dat kenmerkend is voor de Universiteit Hasselt. Daar tegenover staat dat het administratief hoekgebouw voor het rectoraat wordt opgevat als landmark binnen de stad, het nieuwe gezicht van de Universiteit.

Eens een afgesloten complex is de gevangenis nu een ‘open huis’ geworden, dat volgens NOA dienst doet als een bijzonder forum voor de studenten, zowel voor ontmoeting, ontspanning als geconcentreerde studie.