PRISON GEAR een platform voor humane gevangenis architectuur

- een interview met Gideon Boie-

Prison Gear wordt beschreven als een platform
voor humane gevangenisarchitectuur, wat houdt
dat precies in?

Gideon Boie: Prison Gear is gebaseerd op verschillende onderzoeken: een combinatie van interviews met de betrokken partijen en literatuuronderzoek. Het doel is om te komen tot visieontwerpen voor een humanere manier van strafuitvoering, vanuit een herformulering van de gevangenisarchitectuur. We vertrekken hierbij altijd vanuit de Basiswet – een wet die de mensenrechten van de gedetineerde vastlegt. Het is geen traditioneel onderzoek in de zin dat ik eerst mijn onderzoek afrond, het publiceer en het vervolgens op allerlei manieren probeer wereldkundig te maken. Het is een actie-onderzoek, waarbij inzichten onmiddellijk worden verspreid. Sommige zaken zijn dan waarschijnlijk onaf en niet helemaal beargumenteerd, maar dat maakt niet uit. Het stelt ons juist in staat om snel nieuwe feedback te creëren door mensen te provoceren en te laten meedenken. Het huidige moderniseringstraject van de Belgische gevangenissen mist de humane visie die de Basiswet vereist. Dus richten wij ons met artikelen en pamfletten tot de bevoegde overheden en andere betrokken partijen. Ons doel is om vroeg in het ontwerpproces van een nieuwe gevangenis kleine momenten van reflectie te creëren en aan te zetten tot discussie.

Hoe is Prison Gear ontstaan?

Het project liep al een tijdje voordat ik het echt begon te organiseren als een onderzoek. Ik was bezig met de architectuur van de psychiatrie, waar zich vandaag interessante vernieuwingen voltrekken. Tijdens dat onderzoek kwam telkens weer de situatie van de psychiatrische patiënt in de gevangenis ter sprake. Het vormt een enorm probleemstuk in België – waarvoor onze staat al vele malen veroordeeld is. Op deze manier ontstond eigenlijk heel toevallig het onderzoek naar gevangenissen. Het kwam op mijn pad en ik kon het niet laten liggen. Ik moest het bijna doen, niet alleen moreel gezien, maar ook professioneel: deze kennis mocht ik niet voor mezelf houden, ik voelde me geroepen om met deze problematiek aan de slag te gaan.

In welke zin mist het moderniseringstraject van de Belgische gevangenissen een humane visie?

In 2005 werd de Basiswet ingevoerd. Die formuleerde voor het eerst in de Belgische geschiedenis de mensenrechten van de gevangene. Ze stelt onder andere dat de vrijheidsberoving zo min mogelijk afbreuk mag doen aan de normale ontwikkelingskansen en het sociale contact van de gevangene. De ontwerpen van de nieuwe gevangenissen in Beveren en Dendermonde zijn symptomatisch voor het gebrek aan een humane visie op detentie. Die zijn nog steeds gebaseerd op de achterhaalde visie van de 19de-eeuwse gevangenishervormer Edouard Ducpétiaux. In die tijd richtte men zich enkel op individuele afzondering en werd er geen rekening gehouden met de toekomst van de gevangene. Resocialisatie was met andere woorden geen punt. Ook maakt het ontwerp voor Beveren geen verschil tussen ‘soorten’ gedetineerden. In dat geval spreekt men van ongedifferentieerde detentie, waarbij het niet uitmaakt of iemand een psychiatrisch patiënt, drugsdelinquent, moordenaar of wat dan ook is.

Waarom is de situatie van de psychiatrische patiënt in de gevangenis problematisch?

In de afgelopen jaren is de Belgische staat een tiental keren veroordeeld door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, voor de opvang van psychiatrische patiënten in de gevangenis. Hierbij gaat het natuurlijk over psychiatrische patiënten met een crimineel verleden. Je komt hier bij een fundamenteel, juridisch onderscheid in de discussie omdat een psychiatrische patiënt met een criminele achtergrond niet strafbaar is. Hij heeft een misdaad begaan, niet uit vrije wil, maar vanuit een drift of waanbeeld waarvoor hij geen verantwoording kan afleggen. Hij is ontoerekeningsvatbaar, en mag niet worden gestraft, maar moet worden verzorgd in een psychiatrische kliniek. Zijn situatie is uitermate problematisch. Patiënten met gewelddadige karaktertrekken worden door een psychiatrisch ziekenhuis geweigerd. Die mensen komen dan in de gevangenis terecht, want in België bestaat voor hen geen aangepaste structuur, zoals de tbs-klinieken in Nederland. Dit is dus de problematiek: ze worden geweigerd in een psychiatrische kliniek omdat ze te gevaarlijk en onhandelbaar zijn, maar belanden in de gevangenis waar geen psychiatrische verzorging gebeurt. Op de koop toe komen zij door een ongedifferentieerde detentie in aanraking met gedetineerden met wie ze beter niet in contact komen.

[...]

Zie pdf voor het volledige interview